ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEK OKULU

 

 

 

 

TIBBİ TERMİNOLOJİ

DERS NOTLARI

II

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yrd. Doç. Dr. Ferdi TANIR

Ç.Ü. Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı Anabilim Dalı

 

 

Yrd. Doç. Dr. ERTAN KARA

 

Öğr. Ahmet Hilmi GÜRBÜZ

 

By tuna Copyright© 2007

 

2004-ADANA

 

 

I.                                      BÖLÜM            

KAN VE KAN YAPICI ORGANLAR

Kan yapan organlara hemopoyetik ve lenfopoyetik organlar denir. Hemopoyetik olanlar kırmızı kanı, lenfopoyetikler ak kanı (lenf) yaparlar. Bu iki kan ayrı yerlerde yapılsalar da, bildiğimiz kırmızı kan içinde toplanırlar.

Kan hücrelerini yapan doku kırmızı kemik iliği dokusudur. Sarı kemik iliği aktif değildir. Bu ilik gerekli durumlarda kırmızı kemik iliğine dönüşür ve aktif olur. Lenfositler timus, dalak ve lenf düğümlerinde yapılırlar. Kan dokuda hücreler ve hücreler arası madde bulunur. Kan doku, hücreler arası maddesi sıvı olan tek dokudur. Bu maddeye plazma denir. Hücreler genel adıyla kan hücreleri olarak anılırlar.

Kan, kalp ve damar sistemini yapan kapalı boşluklar (dolaşım sistemi) içinde bulunur. Kanın bu sistemin dışına çıkması patolojik olgudur.

 

A.        ANATOMİK TERİMLER

 

haema (G): Kan

sanguis (L): Kan

plasma (G): Kan hücrelerini barındıran sıvı kısım

erythrocytus (G): Alyuvar. Hücre çekirdeği olmayan ve en çok bulunan kan hücresidir. Kana kırmızı rengi verirler, 1 mm³ kanda erkeklerde 4-6 milyon, kadında 4-5.5  milyon eritrosit bulunur.

leukocytus (G): Akyuvar. İnsanda l mm³ kanda 6-10 bin lökosit bulunur. Sitoplazmalannda granül bulunması (granülosit), bulunmaması (agranülosit) durumuna göre ikiye ayrılırlar.

agranulocytus (G+L): Sitoplazmalannda granül içermeyen akyuvar. Çekirdekleri tek parçadır. Onun için mononükleer lökositler de denir. Lenfosit ve  monositler bu grubu Oluşturur.

lymphocytus (L+G): 6-18 mikron arası büyüklüktedir. Çekirdeği yuvarlaktır ve  sitoplazmayı kaplayacak kadar büyüktür. Mikroskopta sırf çekirdekmiş gibi görülür  Lökositlerin % 20-30'unu oluşturur.

monocytus (G): Kanda en iri hücrelerdir. Granülleri yoktur. Çekirdeği böbrek şeklindedir. Kandan damar dışına çıkarak bağ doku içine geçebilirler, l mm³ kandaki oranı % 3-8'dir.

 

granulocytus (L+G): Sitoplazma­lannda granül olan lökositlerdir. Nötrofıl, eozinofil ve bazofıl olarak üç türü vardır.

neutrophil (L): Büyüklüğü 12-15 mikron boyutunda granüllü bir lökosit türüdür. Yuvarlaktır.

                          Çekirdekleri 3-5 parçalıdır. Boya almadıkları için beyaz görülürler.

eosinophil (G): Büyüklükleri 12-15 mikron boyutunda granüllü bir lökosit türüdür. Çekirdekleri

                            genelde 2 parçadır. Hücre yu­varlaktır. Granülleri pembe-kırmızıya boyanır.

basophil (G): Kanda % l oranında bulunur. O yüzden görülmeleri zordur. Büyüklükleri 12-15 mikron

                       olup granüllü bir lökosit türüdür. Çekirdekleri parçalıdır. Granülleri histamin ve heparin

                       içerir.

thrombocytus (G): Kan pulcuğu. 2-4 mikron büyüklükte küçük sitopalazma parçacıkları olup, sayıları l

                                 mm³ kanda 200-400 bin  arasındadır.

myeloblastus (G): Granüllü lökositleri oluşturan ana hücredir.

megakaryocytus (G): Kırmızı kemik iliğinde bu­lunan iri, dev hücreler. Trombositleri oluştururlar.

splen (G): Dalak

lien (L): Dalak

medulla ossea rubra (L): Kırmızı kemik iliği

medulla ossea flava (L): San kemik iliği

lympha (L): Ak kan. Doku sıvısına lenfositlerin karışmasıy­la oluşan sıvı. Venöz kana akıtılır.

lymphocapillare (L): Lenf kapilleri. Lenf damarlarının başlangıçtaki küçük ince damarlardır. Kör

                                     borucuklar olarak başlarlar.

nodus lymphaticus (L): Lenf düğümü

lymphonodus (G): Lenf düğümü

thymus (L): Timus bezi

tonsilla (G): Bademcik

pulpa rubra (L): Dalakta kırmızı pulpa

pulpa alba (L): Dalakta beyaz pulpa

mononüklear fagositik sistem: Çeşitli doku ve organlar içine yayılmış olarak bulunan ve

                                                         monositlerden köken alan hücreler topluluğudur. Fagasitoz

                                                     yaparlar. Hücrelerine mononükleer sistem hücreleri denir. Bu

                                                         hücreler şunlardır: Monositler, makrofajlar, Kupffer hücreleri,

                                                         mikroglialar, osteoklastlar vb.

 

 

B. SEMPTOMLARA İLİŞKİN TERİMLER

 

hemolysis (G): Eritrositlerin parçalanması

icterus (L): Sanlık

erythrocythemia (G): Kanda alyuvar sayısının artması

leukocytosis (G)+(L): Kanda lökositlerin artması

leukopenia (G): Lökosit azlığı

granulocytopenia (L+G): Granülosit azlığı

lymphocytopenia (L+G): Lenfosit azlığı

lymphocytosis (G+L): Lenfositlerin artması

 

 

C. TANISAL TERİMLER

 

septicemia (L)+(G): Bakteri veya bak­teri toksinlerinin kana geçmesi sonucu

                                    oluşan ateş ve titreme ile belirgin durum.

hereditary elliptocytosis (L): Eritrosit zar bozukluğu nedeniyle gelişen doğumsal bir hastalıktır.

anemia (G): Alyuvar sayısının ve hemoglobinin normalin altına düşme durumu.

hypochromic microcytic anemia (G): Genellikle demir  eksikliğine bağlı gelişen anemidir.

megaloplastic anemia (G): B₁₂ vitamini veya folik asit eksikliğine bağlı olarak oluşan anemidir.

hemolytic anemia (G): Eritrositlerin yıkılması nedeniyle ortaya çıkan anemilerdir.

orak hücreli anemi: Globulin sentezindeki bir defekte bağlı olarak gelişen kalıtsal bir hastalıktır.

thalassemia (G)]: Kusurlu hemoglobin sentezi nedeniyle ortaya çıkan ailevi anemik hastalık.

polycythemia vera (G): Eritrosit kütlesi ve hemoglobinde aşırı artışla belirlenen miyeloproliferatif

                                              bir hastalık.

thrombocytopenia (G): Trombosit azlığı

thrombasthenia (G): Trombosit işlev bozukluğu

hemophilia (G): Pıhtılaşma faktör­lerinin kalıtsal olarak eksik yada kusurlu oluşları nedeniyle oluşan

                              kanama hastalıkları.

von willebrand hastalığı (I): Faktör VIII noksanlığına bağlı oluşan herediter kanamalı hastalık.

 

leukemia (G): Kan yapan dokuların ve öncelikle lökosit serisinin öncül hücrelerinin genel bir

                          neoplastik hastalığıdır.

acutus lymphoblastic leukemia (L+G) (ALL): Normal kemik iliğinin yerini lenfositer serinin

                                                                                         primitif hücrelerinin aldığı, hızlı ilerleyen lösemi.

acutus myeloblastic leukemia (G) (AML): Granülositer seri hücrelerinden kaynaklanan akut

                                                                              lösemi.

chronic granulocytic leukemia (L+G) (KGL): Kanın granülositik seri hücrelerinden

                                                                                   kaynaklanan yavaş ilerleyen lösemi.

chronic lymphocytic leukemia (L+G) (KLL): Lenfositik seri hücrelerinden kaynaklanan yavaş

                                                                                     ilerleyen lösemi.

hemangioma  (G): Kan damarları tümörü

lymphoma  (G): Lenfoid doku tümörü

Hodgkin's disease (I): Lokalize veya yaygın şekillerde meydana gelebilen, nedeni bilinmeyen

                                        lenfoma.

Burchit lymphoma (I): Lenfotik sistem dışında organları da tutan farklılaşma göstermeyen B

                                            hücreli lenfoma.

mycosis fungoides (G+L): Öncelikle deriyi ve bazen de iç organları tutan, ender görülen

                                                   kronik bir T hücreli lenfoma.

lymph eudema (L): Lenf damarlarının tıkanmasına bağlı olarak lenf sıvısının deri altında